کشاورزی زیستی
کشاورزی زیستی (کشاورزی ارگانیک، طبیعی)، گونهای کشاورزی است که در تولید و فرآوری محصولات آن از کودهای شیمیایی، سموم، هورمونها و دگرگونیها و دستکاریهای ژنتیکی استفاده نشود و همه مراحل تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهادههای طبیعی (همچون کود زیستی، کمپوستها، حشرات سودمند، ریزاندامگان کارآ یا EM) باشد.
کشاورزی ارگانیک، سیستمی تولیدی است که سلامت خاک، اکوسیستمها و انسان را پایدار میسازد و بر فرایند بوم شناسانه، تنوع
زیستی و چرخههای سازگار با شرایط محلی تکیه دارد.
فراوردههای کشاورزی زیستی در کشور ما با نام محصولات سالم و در کشورهای اروپایی و آمریکایی با نام کشاورزی زیستی (به انگلیسی: Organic farming) یا کشاورزی بیولوژیک (Bio) شناخته میشود.
کشاورزی زیستی، یک سیستم مدیریتی جامعی است که کمیت و کیفیت محصولات از تولید تا فرآوری و انتقال به مصرفکننده،
سلامت خاک، گیاه، حیوان، انسان، میکروارگانیسمها، محیط سیاره زمین به عنوان یک موجود زنده واحد، اصول اکولوژیکی، محیط
زیست، اصول عدالت و روابط اجتماعی، احترام به مخلوقات و اصول پایداری زیستی در آن مد نظر است.
دلیل تقاضا کشاورزی زیستی
- نخستین دلیل مهم برای تقاضای جهانی محصولات زیستی، وجود مزه بهتر، خواص غذایی بیشتر و طبیعی این محصولات نسبت به محصولات تولید شده در سیستم زراعی رایج و محصولات اصلاح شدهاست. مطالعات نشان میدهد ارزش غذایی و ویتامینها در غالب محصولات زیستی و اصلاح نشده بسیار بیشتر از محصولات سیستم رایج است از این جمله میتوان به محتوی بیشتر ویتامینهایی مانند ویتامین B ویتامین C، ویتامین E و لیکوپن و مواد معدنی همچون منیزیم، آهن و روی در محصولات باغی مانند گوجه فرنگی و وجود آنتیاکسیدانها و اسیدهای آمینه مفید در سایر محصولات اشاره کرد.
- دلیل دیگر تقاضا برای این محصولات سازگاری زیستمحیطی این محصولات چه از فرایند تولید تا انتقال به مصرفکننده و نیز سیستم جامع اکولوژیکی مدیریت این مزارع است که حداقل آسیب زیستمحیطی و حداکثر سازگاری آن با سیستمهای طبیعی را دربردارد.
- یک دلیل دیگر برای درخواست تولید فراوردههای زیستی در سطح دنیا، وجود باورهای اخلاقی و دینی است که این باورها محیطزیست را به عنوان محیطی برای پرورش نسلهای گذشته حال و آینده و به جهت تولید غذا برای نسلهای مختلف در نظر میگیرد و هر گونه صدمه زدن به آن را از لحاظ اخلاقی یا مذهبی را محکوم میکند.
پیشینه
نیاکان ما کشاورزی را به شکل زیستی آن انجام میدادند ولی به دلیل رشد جمعیت و تقاضای بیشتر پس از جنگ جهانی، تقاضا برای مواد غذایی بیشتر شد و انسان حریصانه به کودهای شیمیایی روی آورد. روند استفاده از کودها و سموم شیمیایی سبب آلودگی خاک و اسیدیسازی آن و آلودگی آبهای زیر زمینی و آبهای روان (آب رودخانهها، آب پشت سدها و سپس دریاها و اقیانوسها) شدهاست به شکلی که فضاهایی به وسعت چند کیلومتر مربع در اقیانوسها دیگر هیچ موجود زندهای زندگی نمیکند و آن را به اصطلاح فضای مرده مینامند.
خوشبختانه از سال ۱۹۸۵ میلادی که نخستین برآورد از مزارع زیستی و سطح زیرکشت آن در دنیا صورت گرفت تاکنون تعداد زیر کشت مزارع زیستی در دنیا روند صعودی داشته و این نشان دهنده تقاضای روزافزون برای محصولات زیستی در جهان است. در بین کشورهایی که اقدام به کشت زیستی نمودهاند استرالیا و کلاً قاره اقیانوسیه و برزیل بیشترین میزان و کشورهای آفریقایی دارای کمترین میزان سطح زیر کشت برای محصولات زیستی میباشند این مطالعات توسط شرکت SOEL که مرکز آن در کشور آلمان بوده و تحقیقات و فعالیتهای خود را در زمینهٔ کشاورزی زیستی و آموزش و سلامت انجام میدهد صورت گرفتهاست. در کشورهای آسیایی چین بیشترین میزان سطح زیر کشت محصولات زیستی را داراست.
اقدامات
حفاظت خاک به عنوان یک موجود زنده واحد به عنوان اولین و اصلیترین هدف در کشت زیستی مد نظر قرار میگیرد. بهطوریکه سایر عوامل و نهادها باید به گونهای باشد که در دراز مدت سبب حاصلخیزی بیشتر خاک و احیای اکوسیستم زنده آن گردد. اقداماتی که در کشاورزی زیستی انجام میشود به قرار زیر است:
- کشت مخلوط
- کود سبز
- مالچهای زیستی
- تناوب زراعی
- شخم کم عمق
- استفاده از عناصر غذایی مکملهای مجاز
- استفاده از بقایای گیاهی و دامی
- تغذیه موجودات مفید خاکزی مانند کرم خاکی
- گیاهان پوششی
- پودر سنگهای سیلیکات برای قلیاییسازی خاک
کارهای ممنوع
- استفاده از علفکشها، آفتکشها و کودهای مصنوعی
- استفاده از فراوردههای ژنتیکی در هر شکل (از قبیل بذر، مایه تلقیح بذری، غذای دام و غیره)
- استفاده از فاضلاب شهری به منظور اصلاح خاک
- دگرگونیهای ژنتیکی
- هورمونها
سودمندیهای کشاورزی زیستی
- تولید غذا با کیفیت بالا و مقدار کافی
- همگامی با طبیعت و نه سلطه بر آن
- تقویت چرخههای بیولوژیکی
- حفظ و افزایش حاصلخیزی خاک در دراز مدت
- بهرهگیری از منابع تجدید شونده تا حد امکان
- بسته عمل کردن در خصوص چرخه مواد آلی و عناصر غذایی
- فراهم آوردن شرایطی برای دامها که بتوانند کل رفتار غریزی خود را بروز دهند
- حفظ تنوع ژنتیکی سیستم کشاورزی با محیط اطراف
- امکان کسب درآمد برای کشاورزان؛ جلب رضایت آنها و ایجاد محیطی سالم
- در نظر گرفتن اثرات گستردهتر اجتماعی و اکولوژیکی سیستم زراعی.